Psychosociale arbeidsbelasting: de cijfers

De Arbowet definieert psychosociale arbeidsbelasting (afgekort tot PSA) als ‘de factoren in de arbeidssituatie die, direct of indirect, stress teweegbrengen, met inbegrip van seksuele intimidatie, agressie en geweld, pesten en werkdruk’. Veel van deze factoren hebben te maken met veiligheid. Of liever gezegd: met het ontbreken van veiligheid.

PSA komt vaak voor. Veel vaker dan je denkt. PSA kan leiden tot psychische klachten, die kunnen leiden tot ziekteverzuim, dat op zijn beurt weer leidt tot veel leed bij de betrokken werknemers en hoge kosten voor de werkgevers. Om je een goed beeld te geven van wat PSA kan aanrichten en je er zo van te overtuigen (mocht dat nog nodig zijn) dat investeren in veiligheid loont, zetten we wat cijfers voor je op een rijtje.

Hoeveel werknemers hebben psychische klachten?

Ruim 40% van de mensen krijgt in zijn of haar leven te maken met een psychische aandoening. Depressie komt daarbij het vaakst voor
In de werkende leeftijd (15 tot 65 jaar) heeft ongeveer 20% van de mensen te maken met een lichte tot matige en goed behandelbare psychische aandoening (denk aan angststoornissen of depressie)
Ongeveer 1,7% van de Nederlandse bevolking heeft een ernstige psychische aandoening. Van deze groep mensen werkt maar een klein deel: ongeveer 19% heeft een betaalde baan.¹

Hoe groot is de psychosociale arbeidsbelasting van werknemers?

47,5% van de werknemers mist of verwaarloost weleens familie- of gezinsactiviteiten door het werk
45% van de werkende mensen geeft aan weinig regelmogelijkheden te hebben en weinig ruimte om zelfstandig beslissingen te nemen
39% heeft te maken met hoge taakeisen
24% heeft last van agressie en geweld door derden op het werk
16% kampt met burn-out klachten
16% ervaart weinig sociale steun van de leidinggevende
4% ervaart weinig sociale steun van collega’s
11% kan niet gemakkelijk aan de psychische eisen van het werk voldoen.²

Hoe hoog is het verzuim door psychische klachten?

33% van het ziekteverzuim wordt veroorzaakt door psychische klachten. Dat percentage is de afgelopen jaren toegenomen
Bij vrouwen zijn psychische aandoeningen met 40% de grootste veroorzaker van verzuim
Bij mannen zijn psychische klachten met ruim 26% de tweede veroorzaker van verzuim (klachten aan het bewegingsapparaat staan op 1)
Bij 25- tot 45-jarigen zijn psychische aandoeningen met 46% de belangrijkste oorzaak van ziekteverzuim.³

Hoeveel mensen raken arbeidsongeschikt door psychische klachten?

Bij 40% van de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen WIA/WAO was de hoofddiagnose een psychische aandoening
De psychische aandoeningen waren grotendeels het gevolg van een reactie op ernstige stress, zoals burn-out
Relatief gezien zijn veel mensen jonger dan 35 jaar die in de WIA terecht komen door psychische problemen
In absolute zin is de grootste groep die een WIA-uitkering krijgt als gevolg van psychische problemen tussen de 55-64 jaar.4

Hoeveel kost het als een organisatie niets doet aan psychische klachten?

Als een organisatie niets doet, leiden psychische problemen vaak tot ziekteverzuim. En dat kost veel geld. Reken maar even mee:
de kosten per werknemer voor een gemiddelde verzuimdag zijn 250 euro. Dat bedrag is gebaseerd op de directe kosten van loondoorbetaling en arbodienstverlening. Maar let op: de indirecte kosten zoals vervanging of productieverlies zijn in dat bedrag nog niet meegenomen. De duur van verzuim door psychische klachten is gemiddeld 180 dagen. De directe verzuimkosten per werknemer die uitvalt door psychische klachten komen dan gemiddeld uit op 45.000 euro. Een bedrag waar echt geen enkele werkgever blij van wordt.

Samenvattend

Psychosociale arbeidsbelasting treft schrikbarend veel mensen en kost enorm veel geld. Om over het persoonlijke leed nog maar te zwijgen. Veiligheid kan een deel van deze narigheid voorkomen. Investeren in goed personeel, een open cultuur, acceptabele werkdruk, veilige werkplekken en opleidingen op het gebied van omgaan met agressie bijvoorbeeld betalen zich zonder meer uit.

Training omgaan met ongewenst gedrag

Vrijblijvend adviesgesprek aanvragen

Offerte aanvragen

Lees meer

Crisismanagement: 10 veelgehoorde excuses en waarom ze niet kloppen
Een crisis komt altijd onverwachts. Toch wachten veel organisaties tot het écht misgaat voordat ze werk maken van crisismanagement. “Het gebeurt hier toch niet.” “We hebben geen tijd.” “Daar zijn anderen voor.” Herkenbaar? Dan ben je niet de enige. Maar deze excuses zijn gevaarlijk en maken je organisatie extra kwetsbaar als het erop aankomt. We zetten de meest gehoorde redenen op een rij, en leggen uit waarom ze je juist nú aan het denken moeten zetten.
Weerstand tegen sociale veiligheid? 10 redenen ontkracht
In veel organisaties heerst nog steeds de gedachte dat sociale veiligheid vanzelfsprekend is of zelfs overdreven. "Daar moet je tegen kunnen" of "daar hebben wij geen budget voor". Deze uitspraken komen veel vaker voor dan we zouden willen. Maar sociale veiligheid is geen bijzaak. Het is essentieel voor het welzijn van medewerkers én een serieuze verplichting. De Arbowet stelt namelijk dat werkgevers verplicht zijn om een sociaal veilige werkomgeving te bieden. Maar waarom is er dan toch vaak weerstand om hier actief mee aan de slag te gaan? We ontkrachten de meest gehoorde redenen.
Microagressie op de werkvloer
Een opmerking met een glimlach. Een ‘grapje’ tussendoor. Een compliment dat geen compliment blijkt, of een vraag die aanvoelt als een oordeel. Microagressie is zelden grof of luid. Juist omdat het zo subtiel is, valt het vaak niet op en wordt het des te lastiger om er iets van te zeggen. Maar de impact? Die is er wel degelijk.
Oefenen in een crisisruimte: een veilige leeromgeving voor levensechte druk
In een crisissituatie kan elke seconde het verschil maken. Het vermogen om snel en doordacht te reageren, zonder paniek, is van cruciaal belang. Maar hoe weet je of jouw team echt voorbereid is op zo'n situatie? Het antwoord is simpel: door te oefenen. En niet zomaar oefenen, maar in een realistische, gecontroleerde omgeving. In een speciaal ingerichte crisisruimte kun je de druk ervaren die hoort bij een echte crisis. Dit maakt oefenen in een crisisruimte van onschatbare waarde. We delen hier 5 voordelen.
6 ontwikkelingen die invloed hebben op sociale veiligheid
Sociale veiligheid op de werkvloer is geen vast gegeven. De wereld verandert razendsnel en organisaties moeten meebewegen. Demografische ontwikkelingen, technologische innovaties en geopolitieke verschuivingen hebben allemaal impact op hoe we omgaan met veiligheid en welzijn op het werk. Welke trends spelen een rol en hoe kun je als organisatie hierop inspelen? We zetten een aantal ontwikkelingen kort en bondig voor jou op een rij!
Aanspreken op ongewenst gedrag: de rol van leidinggevenden
Een klant behandelt een medewerker denigrerend. Een leverancier zet op intimiderende wijze een collega onder druk. Of je receptionist krijgt ongevraagde ‘complimenten’ van een vaste bezoeker. Als leidinggevende heb je niet altijd invloed op het gedrag van derden, maar wél op hoe je hiermee omgaat. Hoe zorg je ervoor dat medewerkers zich veilig voelen op de werkvloer? En hoe grijp je in zonder de situatie te laten escaleren?
De-escalerend werken bij agressie: zo houd je de situatie onder controle
Agressie op de werkvloer komt vaker voor dan je denkt. Een klant die boos wordt omdat hij te lang moet wachten, een patiënt die gefrustreerd is over een behandeling, of een collega die zijn irritatie niet onder controle houdt. Vooral in sectoren als zorg (29,6%) en horeca (20%) krijgen medewerkers regelmatig te maken met ongewenst gedrag (NEA, 2023). Maar ook in andere sectoren zoals handel, onderwijs en bij de overheid ervaren werknemers ongewenst gedrag, variërend van frustratie-uitbarstingen tot verbale bedreigingen. Hoe ga je hiermee om zonder dat de situatie escaleert? Het antwoord ligt in de-escalerend handelen.
10 vormen van agressie op de werkvloer
Agressie op de werkvloer komt vaker voor dan je denkt. Een klant die scheldend de winkel verlaat, een collega die subtiel manipuleert of een leidinggevende die dreigt met ontslag als je niet doet wat hij wil; het zijn allemaal vormen van agressie. En niet alleen de vorm van agressie kan verschillen, maar ook de aard ervan. Daar kun je meer over lezen in ons artikel over frustratie agressie, witteboorden agressie en instrumentele agressie.
Hoe spreek je een collega aan op ongewenst gedrag?
Een veilige werkomgeving begint bij respectvol gedrag. Maar wat als een collega grensoverschrijdend of ongewenst gedrag vertoont? Denk aan kleinerende opmerkingen, ongepaste grappen, lastig gedrag of pesterijen. Veel mensen vinden het lastig om zoiets uit te spreken uit angst voor een negatieve reactie of het schaden van de werkrelatie. Het kan spannend zijn om dit gesprek aan te gaan. Toch is het belangrijk om het bespreekbaar te maken. Hoe pak je dit op een effectieve én respectvolle manier aan?